Menselijk kapitaal anders inzetten: 'Beroepen veranderen of verdwijnen, maar daar komen nieuwe voor terug'
Een goede aanpak van de human capital opgave ligt in de samenwerking tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven (triple helix). Maar waar te beginnen? Aan het woord zijn Marcel Willemsen, wethouder van Oosterhout en voorzitter van de commissie van advies Arbeidsmarkt van Regio West-Brabant (RWB) en Iwan de Waard, ondernemer en lid van de Economic Board West-Brabant (EBWB). Samen spreken zij over de nodige zetten, uitdagingen en mogelijke oplossingen.
De roep om personeel is groot bij bedrijven. De landelijke en regionale arbeidsmarkt staan onder druk. Uitdagingen zoals de energietransitie en digitalisering vergroten die druk op de arbeidsmarkt, want deze uitdagingen vragen om personeel met andere skills. De voorgestelde human capital strategie, die RWB samen met partners opstelde, zet in op een nieuwe inrichting van de arbeidsmarkt en verandering van de manier van werken, personeel werven en talent inzetten. Marcel Willemsen en Iwan de Waard merken ieder in hun eigen
werk en dagelijkse omgeving dat veranderingen nodig zijn.
Te weinig mensen
Willemsen: "Ik begon twaalf jaar geleden als wethouder midden in de financiële crisis. Toen lukte het ons als gemeente niet om mensen zonder baan aan het werk te krijgen. Nu komen de bedrijven naar de gemeente toe met de vraag of we toch geen mensen weten die werk zoeken. Zij krijgen hun vacatures maar niet vervuld." De Waard knikt. Hij herkent het probleem en kan voor zijn ondernemingen ook niet voldoende mensen vinden. Dat heeft niet altijd met ervaring of opleiding te maken, merkt hij op. "Er zijn simpelweg te weinig
mensen. Dat moet veranderen. Inmiddels ben ik genoodzaakt om in landen met hoge
werkloosheidscijfers, zoals Spanje, personeel te werven."
Triple helix
Om druk te verminderen en anders om te gaan met menselijk kapitaal, is een betere samenwerking in triple helix-verband een oplossing. Een voorbeeld: bedrijven kunnen nieuwe technologieën inzetten om de productie te vergroten, wat tegelijkertijd vraagt om een andere inzet van arbeid. Bijvoorbeeld robots die het werk overnemen zodat er minder fysieke, menselijke kracht nodig is. Innovaties uit de robotisering en digitalisering vormen zo een sleutel tot veranderingen op de arbeidsmarkt. Maar er zijn vervolgens wel goed opgeleide mensen nodig met verstand van robots om ze te bedienen of te onderhouden. Dit vraagt om bij- of omscholing van vakmensen.
De overheid kan als regisseur optreden, die helpt met zoeken naar een locatie en financiering
Bedrijfsinnovaties die voortkomen uit digitalisering en robotisering vragen daarom om een stevige samenwerking met onderwijs- en kennisinstellingen om ook over de nodige kennis en skills bij personeel te kunnen beschikken. De Waard: "Alle partijen moeten dan wel het nut en noodzaak van die samenwerking inzien. Waarbij je met iedereen goede afspraken maakt over wie wat doet en wie welke rol vervult."
Naar elkaar kijken en van elkaar leren
Hij wijst op Breda Robotics, waar studenten robotica en artificial intelligence (AI) samen met bedrijven kennis en ervaring opdoen of uitwisselen. Dat leidt tot stageopdrachten bij bedrijven en projecten die meteen al in de praktijk worden toegepast. Het is een concept in triple helix-verband dat werkt en zijn waarde bewijst. De Waard: "Overheid, onderwijs en het bedrijfsleven kijken hier goed naar elkaar. Wie doet wat? Wat heb jij nodig? En wat kan ik zelf gebruiken? Op die manier bevorder je samenwerking, nieuwe manieren van werken en innovatie." Zo zou het volgens hem altijd moeten gaan. Willemsen is het met hem eens. "Niet langer meer op je eigen eilandje zitten, maar juist met open blik samenwerken. Gewoon beginnen en proberen. Daar kom je het verst mee."
Iwan de Waard bij Breda Robotics
Breder instrumentarium
Wel zijn beide heren het erover eens dat een goede business case of haalbaarheidsstudie essentieel is voordat die samenwerkingen worden opgezet. "Om iets te laten werken heb je wel een goede blauwdruk nodig", merkt De Waard op. "En een locatie. Daarna kun je gebruikmaken van een breder instrumentarium om samenwerkingen in triple helix te laten slagen. Denk aan goede financiering of subsidie." Die laatste twee vormen voor een goede samenwerking en start nog vaak een hobbel. Maar volgens Willemsen is samenwerking ook in dat geval de oplossing. "De overheid kan dan juist als regisseur optreden, die helpt met zoeken naar een locatie en financiering. Zo kan de overheid helpen bij het ontwikkelen van projecten die in aanmerking komen voor subsidies, zoals het regionale programma West-Brabant werkt met Talent."
Net als bij de vakman blijft handen uit de mouwen steken en ondernemen belangrijk
Veranderende sectoren
Is er sprake van een doemscenario voor West-Brabant? Met een vergrijzend deel van de inwoners van de provincie, menselijk kapitaal dat wegtrekt en grote tekorten aan werknemers? Dat zal zo'n vaart niet lopen, vinden Willemsen en De Waard. Al is het wel een scenario om rekening mee te houden. "Sectoren veranderen nu eenmaal", aldus Willemsen "Bepaalde beroepen veranderen of verdwijnen, maar daar komen ook nieuwe voor terug. We moeten mensen faciliteren en helpen om mee te blijven bewegen." De Waard knikt: "Vakmensen hoeven zich weinig zorgen te maken, voorzie ik. Natuurlijk wordt er veel geautomatiseerd of gerobotiseerd. Maar je ziet dat de behoefte aan kennis, zowel in de montage als bediening van de apparatuur, blijft. Dat werk kan alleen door mensen met de juiste skills kan worden gedaan."
Aanhaken
Het is kortom noodzakelijk om op tijd de problemen te zien en erkennen. Dat geeft ademruimte om op tijd met oplossingen aan de slag te gaan zodat scenario's zoals een braindrain voorkomen kunnen worden. "En ja, dat vraagt om een ander soort onderwijs en in sommige gevallen om omscholing of het anders inzetten van personeel. Door de juiste samenwerking en oplossingen moet dat geen probleem zijn", vertelt Willemsen. Maar die eerste stap zetten is soms lastig. "Net als bij de vakman blijft handen uit de mouwen steken en ondernemen belangrijk. Dat zou ik gemeenten nog duidelijker willen maken: haak nu aan bij onderwijs en bedrijfsleven." Volgens De Waard is het tijd om nu te handelen. "Spreek ik als ondernemer, dan wil ik vooral doen en stappen zetten."
Meer informatie
De volledige Human Capital Strategie West-Brabant vind je hier. Dit document vormt een eerste aanzet voor een betere samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs. Regio West-Brabant werkt samen met partners uit West-Brabant aan een verdere uitvoering en inrichting van deze plannen en hoopt zo een beweging in gang te zetten die zorgt voor een gezonde, toekomstbestendige arbeidsmarkt. Op 26 januari organiseren we het Themacafé Human Capital West-Brabant. Aanmelden is nog altijd mogelijk:
