'Koolstofboeren' in de gemeente Altena: 'We geven de agrariër een stuk waardering voor de verantwoordelijkheid die zij dragen'
West-Brabantse gemeenten werken aan een circulaire regio. Dat betekent een regio waar grondstoffen zo min mogelijk verspild worden en waar gebruik wordt gemaakt van producten of grondstoffen gemaakt van circulaire of biobased materialen. In deze interviewreeks lichten we gemeenten uit die werk maken van de circulaire transitie. Dit doen we via spraakmakende projecten. In dit deel: het project carbon farming of 'koolstofboeren' in de gemeente Altena.
Foto: Deelnemende agrariërs zien kansen in carbon farming, hoewel het soms nog pionieren blijkt.
Agrariërs, ondernemers, ZLTO, Rabobank en de gemeente Altena starten in 2023 met het project ‘carbon farming’. Inmiddels zijn de resultaten zichtbaar. Maar eerst even terug naar de basis. Hoe is het project ontstaan en wat wordt er bedoeld met carbon farming?
Rogier Ostendorf, adviseur agrarische sector bij de gemeente Altena, vertelt meer over het project: “We hebben in Nederland allerlei instanties die zorgen voor een gezonde natuur, water en gebouwde omgeving. Maar niet als het om de bodem gaat. In de praktijk ligt dat bij de mensen die met die grond werken. En dat zijn agrariërs”, legt hij uit. "Zij werken dagelijks met die bodem en zijn ook direct afhankelijk van een gezonde bodem en goede landbouwgrond." En toevallig is er veel landbouwgrond in de gemeente Altena.
Wat is carbon farming?
Carbon farming, ook wel koolstofboeren, is het verwijderen van CO2 uit de lucht en het vastleggen van CO2 in de bodem. Dit kan bijvoorbeeld door het verbouwen van gewassen die goed in staat zijn om CO2 op te slaan, waarbij via fotosynthese zuurstof vrijkomt. Dit wordt ook wel de koolstofkringloop genoemd, onderdeel van de circulaire economie. Bedrijven moeten in Nederland voldoen aan landelijke en Europese wet- en regelgeving voor het verminderen van CO2-uitstoot. Die doelstellingen kunnen op allerlei manieren gehaald worden, maar dat gaat niet altijd voor de honderd procent. In zo’n geval kunnen bedrijven die niet alle Co-uitstoot zelf kunnen verminderen, dit compenseren door zogenaamde certificaten of 'carbon credits' te kopen. Dit is een certificaat waarmee je toch dat laatste puzzelstukje kunt leggen om als bedrijf volledig CO2-neutraal te zijn.
Certificaten
De certificaten zijn gekoppeld aan een agrarisch bedrijf dat gewassen teelt die de CO2 uit de lucht voor een langdurige periode vastlegt in de bodem. Eén certificaat staat gelijk aan één ton opgeslagen CO2 en kost tweehonderd euro per certificaat. Een bedrijf koopt bij een deelnemende boer deze carbon credits die gedurende vijf jaar werkt aan het vastleggen van CO2 in de bodem. Hierna vindt een koolstofmeting plaats. Dan moet blijken of de CO2 ook is vastgelegd in de bodem.
Ostendorf: "De boer krijgt een vergoeding voor deze ecosysteemdienst en de ondernemer is op die manier geholpen om zijn CO2-uitstoot te compenseren." De vergoeding aan de boer voor de geleverde diensten is daarbij dan ook meer dan logisch merkt hij op. "Want de rustgewassen die CO2 opvangen zijn meestal geen teeltgewassen met een hoge opbrengst."
CO2 in de bodem is voor het menselijk oog onzichtbaar, maar kan door middel van metingen in kaart worden gebracht.
Gezond bodembeheer
"We handelen vanuit de mindset: agrariërs dragen die verantwoordelijkheid en moeten daar ook de waardering voor krijgen", vertelt Ostendorf. "Je kunt het zo zien dat bedrijven en organisaties de boeren via de certificaten betalen voor het beheren en gezond houden van de bodem in de regio. We geven de agrariër een stuk waardering voor hun verantwoordelijkheid voor gezond bodembeheer."
De gemeente heeft volgens hem een belangrijke rol als verbinder gehad tijdens het project. Vooral omdat bedrijven niet automatisch aan carbon farming denken als optie om hun doelstellingen te halen. Anderzijds is het fenomeen bij veel boeren nog onbekend. Het project zorgde dus ook voor het vergroten van het bewustzijn onder beide partijen. In de afgelopen jaren deden er vijf agrarische bedrijven mee en vijf ondernemers uit de gemeente. Maar dat is nog niet genoeg, zo blijkt.
Lange termijn
Wat het lastig maakt, is dat je de CO2 niet direct ziet. Daarnaast wordt slechts om de vijf jaar de CO2 in de bodem gemeten. Pas dan is ook duidelijk of het project succesvol is, legt Ostendorf uit. "Dat maakt het wat ingewikkeld. Ook zijn we met z'n allen volop aan het pionieren. Wet- en regelgeving om carbon farming op grotere schaal toe te passen, blijkt nu nog een drempel te zijn", gaat hij verder. Ook zijn de certificaten niet officieel goedgekeurd. Maar zijn die dat wel, dan kan dit volgens hem bedrijven helpen om de CO2-uitstoot te compenseren en Nederland ‘van slot’ te krijgen. Kortom: carbon farming kán succesvol zijn, maar dan moet de vergoeding en certificering van carbon credits meer aandacht krijgen, vindt Ostendorf.
Vervolg
De resultaten zijn vooralsnog gunstig, merkt Ostendorf op. De projectgroep mikte op het vastleggen van 250 ton CO2 per jaar. Inmiddels zijn er 210 certificaten verkocht. "CO2-uitstoot kent echter geen grenzen, dus we kijken volop naar mogelijkheden om andere landbouwgemeenten erbij te betrekken. We willen als gemeente goede ideeën graag een kans geven." Zo loopt er onder andere een project binnen de Regio Deal West-Brabant om de bekendheid rondom carbon farming te vergroten en de resultaten verder te delen in de regio.
Projecten in kaart
Dit project is opgenomen in het ‘Scorebord Circulaire Regio 2024' onder de pijler 'Zo verwerkt West-Brabant organische (rest)stromen'. RWB monitort ieder jaar bij gemeenten hoeveel projecten zij in dat jaar afronden. Het werken aan een circulaire regio is geen wedstrijd, maar het vormt wel een kwantitatief meetmoment om te laten zien hoe gemeenten in West-Brabant ervoor staan. Door deze succesverhalen te delen, willen we bestuurders, ambtenaren, beleidsmakers en andere partners inspireren. Bekijk ook de pagina circulaire regio voor meer informatie.
