Dominique Hopmans: 'Als de circulaire transitie ergens in gang gezet kan worden, dan is het wel in West-Brabant'

Bij een circulaire economie worden, in tegenstelling tot de gebruikelijke lineaire economie, producten, grondstoffen en materialen niet zomaar opgebruikt of weggegooid. Het repareren van producten of het vervaardigen van spullen uit plantaardig materiaal krijgt de voorkeur. Met een sterk DNA, geworteld in de regionale Agrofood/Biobased-sector, vormt West-Brabant dé basis voor een circulaire regio, aldus Dominique Hopmans.  

Investeren in circulaire economie levert geld op 

Hoewel elke verandering in het begin moeilijk zal zijn, zijn de vooruitzichten op de lange termijn gunstig, merkt hij op. "Iedere euro die je investeert in een nieuwe circulaire economie, levert drie euro op in termen van werkgelegenheid, innovatie en structuurversterking. Iedere euro die we daarentegen in de oude economie investeren, kost ons twee euro aan schadelijke bijwerkingen. Aldus het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)."

Biologisch en technisch 

Circulaire economie bestaat uit een technische kringloop en een biologische. De technische kant gaat over het zo lang mogelijk hergebruiken van bestaande, gedolven eindige of fossiele materialen; dat vraagt om een verandering in verwachtingen en denkpatronen, vindt Hopmans. "Ieder product of gebouw is ook een verzameling grondstoffen. De uitdaging is om deze zo lang mogelijk mee te laten gaan of later weer te hergebruiken." De biologische kringloop bestaat uit materialen met een plantaardige, ook wel plant- of biobased genoemd, of een houtige basis. Deze materialen zijn hernieuwbaar en niet schadelijk voor het milieu. Denk aan houtbouw of plastic gemaakt van planten.  

Verleden is de toekomst 

Door heel de regio zijn er volgens hem locaties te vinden die een belangrijke rol vervullen of kunnen vervullen in die transitie van lineair naar circulair. "Ons verleden is de toekomst", legt Hopmans uit. "Gewassen die hier al eeuwenlang worden geteeld, zoals bieten, dienen bij innovatieve locaties zoals Cosun, Treeport of Delta Agrifood Business en de Green Chemistry Campus als grondstoffen voor nieuwe biobased producten." Er gebeurt in West-Brabant al veel dat als goed voorbeeld dient, vindt Hopmans. Van het aanleggen van biobased asfalt in Bergen op Zoom tot de gemeente Roosendaal met haar circulair gebouwde stadskantoor, met werkplaatsen voor het repareren van spullen. Ook de samenwerking met onderwijsinstellingen zoals Curio, Avans en BUas is daarbij onmisbaar.

Verandering in denken en doen 

Het transitiegericht denken en werken vraagt wat van bedrijven, West-Brabanders zelf of organisaties. De gemeenten spelen een niet te onderschatten rol. Een rol die mee verandert of moet veranderen, als het aan Hopmans ligt. "Je ziet dat de overheid vaak als aanstuurder van bovenaf functioneert. Maar overheidsinstanties zouden eigenlijk richting moeten geven en verbinder in het midden van de verandering moeten zijn", vertelt hij. "Bovendien heeft een gemeente of provincie de belangrijke taak om het goede voorbeeld te geven. Dat kan bijvoorbeeld door middel van wet- en regelgeving, maar ook door een circulair inkoopbeleid te hanteren. Dat gaat over honderden miljoenen per jaar."

De circulaire projecten in de regio leiden tot direct tastbaar resultaat (Geven van het goede voorbeeld), tot nieuwe coalities en verbindingen (Helpen en werken samen) en dragen bij aan de grotere beweging (Slim onze doelen halen).

Transitie op gang 

Maar hoe breng je de transitie en verandering op gang? "Onder andere door verandering ook anders aan te gaan", zegt Hopmans. Niet langer denken in een project met een begin en eind. Maar eerder een project dat continu doorloopt, om herijking vraagt. "Een complex probleem vraagt om complexe oplossingen. Daarom volstaat bij het vraagstuk rondom circulariteit geen gebruikelijke, lineaire projectaanpak. Wat we moeten doen is continu experimenteren, leren en bijstellen." Hopmans wijst op het belang om met vaste aanspreekpunten, koplopers te werken. Een transitie begint immers niet zomaar. "Dat doen we door koplopende ambtenaren zo goed mogelijk te helpen met het realiseren van voorbeeldprojecten."   

Ambtenaren als koplopers 

Want de gemeenten krijgen hulp bij hun initiatieven, en de koplopende ambtenaren krijgen workshops en intervisies aangeboden om verandering te kunnen realiseren. Hij gebruikt graag beeldspraak om het voorbeeld hierboven toe te lichten. Zo ziet Hopmans de nieuwe beweging voor gemeenten als een mammoettanker omgeven door speedbootjes. De mammoettanker staat voor de gemeentelijke organisatie. Deze is over het algemeen traag en log, lastig van koers te laten wijzigen. "De speedbootjes staan symbool voor de koplopers en voorbeeldprojecten van alle gemeenten. Ze gaan op verkenning, al doende op zoek naar werkende aanpakken", legt hij uit. "Die bootjes brengen hun inzichten weer terug naar het moederschip. Zo komt de transitie op gang, zodat de mammoettanker van koers kan wijzigen."  

Tijd voor verandering 

Het is tijd om de verandering te omarmen en stappen vooruit te maken, aldus Hopmans. "Het nieuwe Actieprogramma van RWB sluit hier goed op aan en draagt bij aan een betere samenwerking tussen gemeenten. Er gebeurt gelukkig al veel, maar we moeten dit als samenwerkende gemeenten nog beter uitdragen en oppakken. Want als de circulaire transitie ergens plaats kan vinden, dan is het wel in West-Brabant."

Meer weten 

De zestien West-Brabantse gemeenten werken samen aan een circulaire regio. De komende jaren zijn deze doelen onder meer in het Actieprogramma van RWB opgenomen dat de inhoudelijke koers bepaalt. Het nieuwe Actieprogramma wordt in de loop van 2023 gepresenteerd. Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen via de website van RWB, LinkedIn en Twitter.

Zelf als gemeente, bedrijf of organisatie een goed circulair initiatief? Neem dan contact op met Mark Kok, kwartiermaker Circulaire Economie bij RWB. Zijn gegevens zijn hieronder te vinden.